Het leven ontvouwt zich via gebeurtenissen en keuzes

Ons leven bestaat uit een combinatie van gebeurtenissen en keuzes. Eens je dat beseft, ontstaat er ruimte voor rust. Toch voor velen. Maar niet voor iedereen. Bij sommigen roept die ontdekking namelijk weerstand op. Misschien wel omdat gebeurtenissen en keuzes de dramadriehoek onderuit halen: het gaat immers niet langer over “arme ik, kijk wat mij overkomt – ik ben slachtoffer van de situatie”, maar wel over veerkracht en mindset. Inzien dat gebeurtenissen zijn wat ze zijn en dat daar geen etiket of adjectief toe behoort, maar dat wij dat er wel graag aan toekennen, verandert heel het mentale model.

Mentale modellen

Amerikaans hoogleraar bedrijfskunde Srikumar Rao sprak in 2009 al over het belang van mentale modellen op het werkgelukcongres dat Woohoo Inc jaarlijks organiseerde. Ieder mens kijkt naar de wereld door zijn of haar eigen bril. Die bril kenmerkt zich door ons referentiekader en is het kruispunt waarop onze opvoeding, waarden, normen, voorkeuren, ervaringen, inzichten, … samenkomen. Op dat kruispunt wijzen mentale modellen de weg. Het is volgens die modellen dat wij onze realiteit vorm geven, er structuren in aanbrengen en houvast creëren. Zo ontstaan verschillende reacties op dezelfde gebeurtenissen.

Hoe mensen denken

Albert Ellis, doctor in de psychologie, presenteerde in 1955 RET: Rationeel Emotieve Therapie. RET is een vorm van psychotherapie die de gevoels- en gedragsaspecten van problemen aanpakt door de nadruk te leggen op hoe mensen denken. RET wijst mensen erop dat je je eigen emotionele lot in handen hebt door gezond ofwel rationeel te redeneren, dan wel ongezond of irrationeel te denken.

RET kenmerkt zich door een ABC (Activating events, Beliefs, emotional and behavioral Consequences), een systeem dat in het Nederlands vertaald werd naar het zogenaamde 5G-model:

• Gebeurtenis: Vertel over de situatie. Wat gebeurde er?
• Gedachten: Wat ging er door je heen? Wat dacht je? 
•  Gevoel: Hoe voelde je je toen?
• Gedrag: Kijk eens naar wat je deed. Wat deed je goed? Wat niet?
• Gevolg: Wat was het gevolg van je gedrag? Wat ga je volgende keer weer of juist anders doen?

Onbewust ondergaan of bewust kiezen?

Gebeurtenissen brengen dus gedachten met zich mee die op hun beurt gevoelens losmaken waardoor we ons op een bepaalde manier gedragen met alle gevolgen vandien. Deze keten kan je onbewust doorlopen met vaak gedrag dat leidt tot negatieve gevolgen, maar je kan er ook bewust mee aan de slag waardoor je je gedrag kan kiezen.

Het feit dat jij je gedrag kan kiezen, vraagt om een woordje uitleg. We herkennen immers allemaal gebeurtenissen die ons stresseren en waardoor we reageren op een manier waarvan we achteraf denken: “Mmm, dat had ik precies beter anders aangepakt”. Wanneer stress aan het stuur van ons leven zit, dan is ons sneldenkend reptielenbrein aan zet. Dat deel van ons brein doet ons instinctief reageren via reflexen en automatismen. Het werkt supersnel en reageert instant.

Niet evident dus (lees: biologisch onmogelijk!) om vanuit het reptielenbrein de keuzemogelijkheden te analyseren. De kunst zit ‘m dan ook in het vertragen. Door je spontane reactie heel even in te slikken, krijgt je rationeel brein de kans om de 5G-analyse te maken. Zo kan je kiezen of je je laat leiden door je reptielenbrein waar je zonder verdere reflectie hier en nu reageert. Je krijgt zo ook de kans om een beetje afstand te nemen van de situatie, even verder te kijken dan je neus lang is en misschien wel heel anders te reageren dan je reptielenbrein je had ingefluisterd.

Reflex of rationeel denken

Bij elke gebeurtenis in jouw leven heb jij de mogelijkheid om te reageren vanuit je reflexen of vanuit je rationeel brein. In tegenstelling tot wat velen vaak denken, zijn we met dit inzicht dus niet langer “een speelbal van het lot”.

Hoe kan je dat praktisch gaan toepassen?

Heb je een moeilijk gesprek? In plaats van door te duwen onder impuls van je reptielenbrein, kies voor de time-out, laat gans het gesprek even bezinken en praat pas verder wanneer je opnieuw rustig(er) bent.

Raak je verwikkeld in een hevige concurrentiestrijd? Vertraag en neem de tijd om de zaak vanop een afstandje te bekijken zodat je de aandacht (terug) bij jezelf kan brengen in plaats van bij de concurrent(e).

Ben je teleurgesteld en ervan overtuigd dat de wereld tegen jou is? Herbekijk die conclusie even, besef dat jij jezelf dit mentale model hebt aangepraat en stel je de vraag of dit model je door het leven helpt of dat je misschien beter andere gedachten kiest…

Maak je keuze

Het leven ontvouwt zich dus via gebeurtenissen en het is aan ieder van ons om te bepalen hoe we daarop reageren. Laat ons vooral niet vergeten dat naast het rationele er ook ruimte is voor het emotionele. Je emoties mogen er zijn, net als al je gedachten. De vraag is alleen of je gedachten en emoties ingefluisterd worden door de situatie dan wel door je reptielenbrein. Dat laatste helpt ons om te overleven, maar overstelpt ons ook met remmende overtuigingen. Om vol in het leven te staan, bewust van het hier en nu en met een positieve mindset, is het – opnieuw – aan jou de keuze of je je reptielenbrein de dans laat leiden of dat je meer zeggenschap geeft aan de rest van je brein.